Peducate.ir
با هم بیاموزیم
Peducate.ir
با هم بیاموزیمترایاک Triac و کاربرد آن
ترایاک Triac و کاربرد آن
ترایاک یا TRIAC (Triode for Alternating Current) از شش قطعه PN ساخته شده و دارای ۳ پایه است. به بیان دیگر، قطعه‌ای الکترونیکی است که در صورت فعال‌شدن (تریگر) می‌تواند جریان الکتریکی را در هر دو جهت عبور دهد. ترایاک مانند تریستور می باشد ولی از نوع دو طرفه است. ترایاک را می‌توان با دو تریستور (Thyristor) مکمل که یکی توسط آند و دیگری توسط کاتد تریگر می‌شود، مدل سازی کرد که بصورت موازی ولی در جهت برعکس به هم وصل شده‌اند و گیت (Gate) آنها به یکدیگر ارتباط دارد. ترایاک می‌تواند با ولتاژ مثبت یا منفی که به پایه گیت آن اعمال می شود، تریگر شود.
یا اعمال پالس به پایه گیت، ترایاک جریان الکتریکی (Electrical Current) را عبور می دهد و تا زمانی که جریان عبوری از حد مشخصی کمتر نشود شرایط قبلی را حفظ می کند. به این جریان مرزی، جریان نگهدارنده گفته می شود. این پدیده می‌تواند در انتهای هر نیم سیکل (Cycle) از یک منبع جریان متناوب رخ دهد. این ویژگی باعث شده است که ترایاک یک سوئیچ (Switch) پراستفاده در مدارات متناوب یا AC شود که می‌توان با آن جریانهای الکتریکی بسیار بزرگ را توسط یک جریان الکتریکی ضعیف کنترل کرد. علاوه بر آن، با اعمال سیگنال پالس در یک نقطه خاص کنترل شده، می‌توان درصد جریان عبوری از بار را کنترل کرد که به تکنیک کنترل فاز شهرت دارد. بر خلاف دیاک (Diac)، در ترایاک‌ها پایه‌های آند ۱ و آند ۲ با هم فرق دارند و جهت قرارگرفتن آنها در مدار مهم است. نماد، ساختار کریستالی و نمونه ای از مدار مورد استفاده با ترایاک در شکل مشاهده می شود.
همان گونه که بیان شد، از ترایاک برای کنترل جریان متناوب استفاده می شود وانتخاب آن برحسب ولتاژ و آمپر می باشد. برای شناسایی یک ترایاک و پایه های آن باید به برگه اطلاعاتی یا دیتاشیت (Data sheet) مراجعه کرد. برای تست با اهم متر، دو پایه آن از هیچ طرف نباید اهم یا مقاومتی نشان دهد و پایه سوم با یکی از دو پایه قبلی از یک طرف باید اهم یا مقاومت نشان دهد. بیان دیگری برای تست ترایاک وجود دارد و آن این که ابتدا مولتی متر را در حالت ۱۰۰کیلو اهم قرار داده و سر مثبت را به ترمینال دو و سر منفی را به ترمینال یک ترایاک وصل می کنیم (جای سیم مهم نیست) در این حالت اهم متر باید اهم بالایی را نشان دهد. حال سلکتور را بر روی اهم پایینی قرار می دهیم و سر مثبت را به گیت و دو پایه دیگر را به سر منفی وصل می کنیم در این حالت اهم متر باید اهم پایینی را نشان دهد. اگر این تست ها مثبت بودند ترایاک سالم است. از طرف دیگر ممکن است ترایاک را نتوان با اهم متر تست کرد و برای اطمینان از سالم بودن، باید آن را در مدار به طور عملی آزمایش کرد. نکته مهم این که برای استفاده ترایاک، رعایت پایه ها (به جز گیت) ضروری نیست چون ترایاک هر دو نیم سیکل سیگنال را عبور می دهد، به بیان دیگر، گیت باید جایش در مدار ثابت و مشخص باشد ولی جای دو پایه دیگر را می توان با هم جابجا نمود.
ترایاک‌ها معمولا به چهار روش فعال می‌شوند که به این روش‌ها درجه حساسیت ترایاک گفته می شود. درجه حساسیت اول بهترین روش برای فعال‌کردن ترایاک است و بهتر است از درجه حساسیت چهارم استفاده نشود. در درجه حسایست اول آند ۲ نسبت به آند ۱ ولتاژ مثبت دارد و گیت با اعمال پالس مثبت نسبت به آند ۱ تحریک می‌شود. در درجه حساسیت دوم آند ۱ از آند ۲ مثبت‌تر است و گیت با ولتاژی پایین‌تر از آند ۱ تحریک منفی می‌شود. در درجه حساسیت سوم آند ۲ مثبت‌تر از آند ۱ است و آند ۱ نیز نسبت به گیت مثبت است (گیت تحریک منفی می‌شود). در درجه حساسیت چهارم آند ۱ از آند ۲ ولتاژ مثبت‌تری دارد و گیت با ولتاژ مثبت نسبت به آند ۱ تحریک می‌شود. توجه شود که گیت ترایاک با سیگنال DC هم تحریک می شود.
ترایاک کاربردهای فراوانی مانند دیمرها (Dimmer)، مدارات کنترل دستگاه های خنک کننده، بعضی از محافظ های یخچال و فریز (معمولا ممکن است به جای رله (Realy) از ترایاک استفاده شود) و همچنین در مدار کنترل پنکه های کنترلی و …. دارد. ترایاک نوع نوری هم وجود دارد که گیت آن به نور حساس است و به اپتوکوپلر هم معروف است. شاید بتوان گفت که مهمترین کاربرد ترایاک در مدار دیمر روشنایی است. همچنین می‌توان از آنها در روشن و خاموش‌کردن موتورهای الکتریکی و رله‌های حالت جامد (SSR) استفاده کرد.
